1954 seçimleri efsanesi ve gerçekler

1954 seçimleri efsanesi ve gerçekler
Devrin gazetelerine bakılırsa 2 Mayıs 1954 seçimlerinde İstanbul’da 231 numaralı sandıktan oy pusulası yerine bir reçete çıkmış.
Sandık kurulunun şaşkınlık içinde okuduğu sinir hastalıkları reçetesinin üzerinde “Bu rejim de hastadır” yazıyormuş.
Bu fıkralara taş çıkaran olayı niye anlattığımı merak edenlere hemen söyleyeyim: Daha dün denilebilecek kadar yakın bir tarihte yapılan 1954 seçimlerinin sonuçlarını araştıran fakirin zihni de kelimenin tam anlamıyla “reçetelik” olmak üzere.
‘Canım bunda ne var? Demokrat Parti, tarihinin en farklı seçim zaferini, CHP de en büyük hüsranını o seçimde yaşamadı mı? Bundan daha açık, bundan daha net bir seçim sonucu karşısında bile kafanız karışıyorsa, yani ne diyelim?’ gibi şeyler söylüyorsanız bu köşenin yeni konuklarından olmalısınız. Bir süre sonra hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığına alışırsınız nasıl olsa.
22 Temmuz 2007 günü belki de siyasî tarihimizin sonuçları en erken açıklanan seçimine imza atıldı. Saatler henüz 24.00’ü göstermeden neredeyse birkaç farkla kimin eline mazbatayı alacağını bile öğrenmiş bulunuyorduk.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim gecesi verdiği ‘zafer nutku’ndaki bir ifade sizin de dikkatinizi çekti mi bilmiyorum. 53 yıldan bu yana ilk defa iktidardaki bir partinin oylarını artırarak seçimleri kazandığına değinen Erdoğan, DP’nin 1954’teki zaferine atıfta bulunmuştu. Gerçi oy oranı bakımından epeyce aşağıda kalmıştı AKP oyları. DP’nin bırakın 1950’deki yüzde 53’lük, 1954’teki yüzde 56’lık rekor sayılabilecek oy oranlarını, en kötü sonucu aldığı 1957’deki yüzde 48’ini bile tutturabilmiş değildi.
Diyebilirsiniz ki, o tarihlerde MP veya CMP gibi ufak birkaç parti dışında iki esas oğlan katılıyordu seçime; bu yüzden oyların DP ve CHP’de kutuplaşması ve sandıktan yüksek oy oranları normaldir. Yine de acele etmeyin derim: Süleyman Demirel’li AP’nin çok partili seçimlerden 1965’tekinde yüzde 53’ü, 1969’dakindeyse yüzde 46,6’yı tutturduğuna, yani iktidardaki AP oylarının ikinci seçimde AKP’nin son zaferine denk bir orana ‘gerilediğine’ dikkatinizi çekmek keyfinize limon sıkmak gibi olacak belki; ama ne yapalım ki, rakamların yüzü zannettiğimizden de soğuk olabiliyor.
Beni asıl şaşkınlığa düşüren nokta ise başka. Aşağıda söyleyeceklerimin okurlarımın tarihin nasıl bu denli farklı yazılabildiğine ilişkin sorularına cevap oluşturacağını umuyorum.
Diyelim ki, Sayın Erdoğan’ın konuşmasını dinleyip 1954 seçim sonuçlarını merak ettiniz ve kütüphanenize bakındınız. Karşınıza o devirleri yaşamış güvenilir bir kalem olarak kabul edilen Şevket Süreyya Aydemir’in “Menderes’in Dramı” adlı kitabı çıktı. Açıyorsunuz ilgili kısmı (sayfa 235-6) ve okumaya başlıyorsunuz. Hayret! Yazarımız sanki başka bir seçimden bahsediyor gibidir.
Aydemir’e göre 1954 seçimlerinde CHP’nin oyları gerilememiş, aksine artış göstermiş, DP oyları da azalmıştır! Evet azalmıştır! Nasıl mı? Kendi sözlerini aktarayım da günah benden gitsin: “Aslına bakılırsa, 1954 seçimlerinde Halk Partisi 1950 seçimlerine bakarak 304.000 oy da fazla almıştı. DP ise 375.000 oy kaybetmişti.”
Şaşkınlık içinde bir sonraki sayfaya geçtiğinizde şu satırlarla karşılaşıyorsunuz ve gözleriniz faltaşı gibi açılıyor: “İsmet Paşa hiç de oy kaybetmemişti ki!.. Tersine olarak… aldığı oylar artmıştı. DP ise oy kaybetmişti.”
Diyelim ki, benim gibi tek kaynakla yetinmeyip güvenilir bir veriye başvurmak istiyorsunuz; açıyorsunuz “Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi”nin 8. cildini ve demokrasi tarihimizle ilgili çalışmalarından tanıdığınız Tevfik Çavdar’ın satırlarıyla karşılaştığınızda hayretiniz tavana vuruyor. Yazara göre 1954’te CHP oylarında “300 bin dolaylarında mutlak bir artış”, DP oylarında ise “350 bin dolaylarında” bir azalma olmuştur. (s. 2027-8)
Gerçi her iki araştırmacı da oy oranı bakımından DP’de artış, CHP’de azalış olduğunu kabul ediyorlardı. Sonuçta aldığı oylarla DP 488, CHP ise 31 milletvekili çıkarmıştı. (Bu rakamlar da kaynaklarda farklılık arz ediyor; ama şimdilik başımıza iş almayalım isterseniz.) Benim üzerinde durduğum ince nokta, DP oylarında azalma, CHP oylarında artma varken bunun nasıl seçim zaferi ve hezimeti sayılabildiğiyle ilgili. Düşünün, oyunuz azalıyor ve tarihî zafer kazanmış sayıyorsunuz kendinizi; oyunuz artıyor ve tarihî hezimete uğramış sayılıyorsunuz.
Sizi bu iki kaynakla baş başa bırakırken kafamı fena halde karıştıran noktayı didiklemeye devam ediyorum.
İkilemden kurtulmak için bir Türkiye Büyük Millet Meclisi kaynağına başvurmak istiyorum (http://www.tbmm.gov.tr/kultur_sanat/yayinlar/yayin054/054_00_005.pdf) Buradaki rakamlar daha önceki kaynakları açıkça yalanlıyordu. Buna göre 1954’te DP oyları, 1950 seçimlerine göre bırakın azalmayı, 910 bin civarında artarken, CHP oyları, bırakın 300 bin dolaylarında bir artışı, tersine 15 bin civarında azalıyordu. İstatistiğin altında kaynak olarak eski adıyla DİE, yeni adıyla TÜİK görünüyordu.
O zaman bizzat TÜİK’e başvurmak daha doğru olmaz mıydı? (http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do). Gördüğüm rakamlar yine farklıydı. 1954’te CHP oylarında artış vardı ama rakam farklıydı. CHP 1954’te 1950’ye göre oylarını 45 bin civarında artırmıştı! DP oyları da 1954’te artmıştı artmasına; ama artış 910 bin değil, 922 bindi.
Şimdi meselenin bam teline vurmaya geldi sıra. Bu ‘veriler’ arasından hangisi ‘bilgi’dir ya da gerçek bilgidir? CHP oyları yükselmiş midir, düşmüş müdür? DP oyları artmış mıdır, azalmış mıdır? Artmış veya azalmışsa gerçek rakamlar nedir? Devletin istatistik kurumu bile 1966’da CHP’nin oylarını artırırken 2007’de azaltıyorsa biz hangi kaynağa güveneceğiz? Hadi Aydemir ve Çavdar yanıldı diyelim; iyi ama CHP’nin 1954’teki oyları 1966 yılındaki resmi istatistikte 15 bin azalırken, nasıl oluyorsa bugün 45 bin artabiliyor! Ve aradaki 60 bin oyu sevgili istatistikçilerimiz hangi karanlık çöplüğe atıyorlar?
Yıllardır Osmanlı tarihi üzerindeki yanılgı bulutlarını temizlemeye uğraşıyorum. Benimki de işgüzarlık yani: Şurada burnumuzun dibinde bunca karanlık varken… m.armagan@zaman.com.tr